GESA HABER MERKEZİ
BILIM
SORU: Günlerdir kafama takılan bir soru var. Yardımcı olursanız çok sevinicem, bir çok makalede milyonlarla ifade ettikleri ışık yılı uzaklıkta bulunan galaksilerden bahsediliyor. Sorunum ise galaksilerde değil bu uzaklığı nasıl gördükleri konusunda. Bildiğim kadarıyla görüntü için ışık gerekir bir milyon ışık yılı uzakta bulunan bir galaksiyi görmek için ise bir milyon yıl boyunca beklemek gerekmez mi, yoksa biz bu galaksinin bir milyon yıl önceki halini mi görüyoruz?
CEVAP: Evet, saptamaların doğru. Biz sözünü ettiğin gökadanın 1 milyon yıl önceki halini görüyoruz. Ve gözlediğimiz gökadaların uzaklığı arttıkça, zaman içinde o kadar geriye gitmiş oluyoruz. Şimdiye kadar görünebilen en uzak gökadalar, bugün 13,7 milyar yaşında olduğu hesaplanan evren yaklaşık 1 milyar yaşındayken oluşmuş olanlar.
SORU: Uzayda Güneş'in görülmediğini duymuştum. Doğruluk payı var mı? Ayrıca uzayda fotoğraf makinesi ile çekim yapılabilir mi? Teşekkürler.
CEVAP: Uzayda Güneş'in görülmediği doğru değil. NASA'nın Güneş gözlemleri için uzaya göndermiş olduğu Soho uydusunun göndermiş olduğu fotoğraflara bakarsanız (Güneş'in gövdesi bir maske ile perdelenmiştir) en azından dış atmosferi olan korona (taç) tabakasını görebilirsiniz. Ayrıca görünür ışık (optik) dışında X-ışını ve öteki dalgaboylarında oluşturulan görüntülerde, perdeleme olmaksızın Güneş'i tam olarak da izleyebilirsiniz. NASA'nın sitesinde (www.nasa.gov) önce "skip to NASA homepage" secenegine tıkladıktan sonra karşınıza çıkacak "search" kutucuğuna "sun" yazarak yanındak "go" butonuna tıkladığınızda değişik dalgaboylarında çekilmiş Güneş fotoğraflarına erieşebildiğiniz gibi Mars yüzeyinde dolaşan Spirit aracının çektiği Güneş görüntülerine de erişebilirsiniz. İkinci sorunuza gelince, evet uzayda bildiğimiz basit fotoğraf makineleriyle de çekim yapılabilir.
SORU: Güneş kendi etrafında döner mi?
CEVAP: Evet, döner. Bu, güneş lekelerinin hareketlerinden izlenebilir.
SORU: Dünya'ya en yakın yıldızın ışığı, Dünya'ya yaklaşık 50 yılda ulaştığını biliyorum. Peki bu yıldızın ışığı bi anda kesilirse, yıldızın ışığı 50 yıl daha Dünya'ya gelir mi?
CEVAP: Dünya'ya en yakın yıldız, bildiğiniz gibi kendi yıldızımız olan Güneş!
Dünyamıza uzaklığı ortalama 150 milyon km. Herhalde kastettiğiniz Güneşimize en yakın yıldız. O da 50 değil, yaklaşık 4 ışıkyılı uzaklıkta olan ve bir üçlü yıldız sisteminin üyesi bulunan Proxima Centauri .Işıkyılı, gökbilimde uzaklık birimi olarak kullanılan bir kavram. Boşluktaki hızı 300.000 km/saniye olan ışığın bir yıl içinde, yani 31.536.000 saniye süresince aldığı yol ki, bu da yaklaşık 9.5 trilyon km'ye karşılık geliyor. Bu durumda Proxima Centauri'nin son nefesiyle yaydığı son ışık fotonlarının Dünya'ya ulaşması 4 yıl alacağından, biz bu süre içinde yıldızın ömrünü tamamladığının farkında olmayacağız. Tıpkı, Güneşimizde meydana gelen olaylardan ancak 8 dakika sonra haberdar olabildiğimiz gibi...
SORU: Merhaba, daha öncede sorduğum ve yanıtını alamadığım bir soruyu tekrar sormak istiyorum. Suyun dünyadaki kaynama sıcaklığı atmosfer basıncına bağlı yani deniz seviyesinden yukarılara çıktıkça değişiyor. Peki uzay boşluğunda bir düzenek hazırlansa ve su ısıtılmaya başlansa kaç derecede kaynar acaba? Cevaplarsanız çok sevinirim.
CEVAP: Uzay boşluğunda su sıvı halde bulunmaz. Ortamın sıcaklığına göre ya buz (katı) ya da buhar (gaz) halinde bulunur. Ve katı halden de doğrudan gaz haline "süblimleşir". Dolayısıyla astronotlarımız uzay yürüyüşü sırasında ne yazık ki şöyle bir çay kaynatıp içemeyecekler.
SORU: Güneşin sıcaklığı kaç derecedir? Teşekkürler.
CEVAP: Güneşin merkezindeki sıcaklık 15 milyon derece, yüzeyinin sıcaklığıysa 5.500 derecedir.
SORU: Öncelikle merhaba.mükemmel bir şey yapıyorsunuz. Size sorum şu: Güneş’in ömrü var mı? Varsa ne kadar? Ve geriye ne kadar kaldı?
CEVAP: Tüm yıldızlar gibi elbette Güneş’in de bir ömrü var. Güneşimiz, G sınıfı sarı bir yıldız. Bu sınıftan yıldızların ortalama ömürlerinin 10 milyar yıl olduğu düşünülüyor. Güneşimizin yaşının 4,5 milyar yıl olduğu hesaplanıyor. Bu durumda geriye 5,5 milyar yılı kalmış oluyor.
En büyük kütleli (O ve B sınıfı) yıldızların ömürleriyse yalnızca 10-20 milyon yıl. Nedeni çok ağır olduklarından muazzam kütleçekim baskısını dengeleyebilmek için merkezlerinde termonükleer tepkimelerle enerji üretmekte kullandıkları yakıtı çok daha büyük miktarlarda ve dolayısıyla çok daha hızlı tüketmeleri.
SORU: Hidrojen ve Helyumun doğada nasıl oluşuyorlar ya da nasıl var olabiliryorlar?
CEVAP: Hidrojen ve daha küçük bir oranda (%25) olmak üzere helyum, bildiğiniz gibi 13,7 milyar yıl önce evreni ortaya çıkardığı hesaplanan Büyük Patlama'da oluşmuş elementler. Bunlar, başta hidrojen olmak üzere Büyük Patlama'dan yaklaşık 1 milyar yıl sonra oluşmaya başlayan yıldızlar ve gökadaların hammaddesi. Yıldızlar merkezlerinde hidrojeni füzyon tepkimeleriyle sırayla helyuma ve daha ağır elementlere dönüştürüyorlar. Bu yıldızlar çok büyük kütleli olduklarından (Güneş'in kütlesinin 300 katı kadar) ömürleri de ancak birkaç milyon yıl oluyor ve süpernova patlamalarıyla yok olurken oluşturdukları ağır elementler de uzaya saçılıyor ve kendi ağırlıklarıyla çökerek yeni yıldız kuşakları oluşturacak dev hidrojen bulutlarına karışıyorlar. Güneş ve onunla aynı zamanda meydana gelen Dünyamız ve gezegen kardeşleri de işte böylece kuşaklar boyu yeni elementlerle "zenginleşmiş" bir gaz ve toz diski içinde oluşmuş bulunuyor. Dolayısıyla da orijinal hidrojenin yanısıra helyum ve daha ağır elementler içeriyorlar.
Kaynak: Bilim Teknik
Siz de merak ettiğiniz her türlü astronomi ile ilgili soruyu aşağıdan sorabilirsiniz.
Ne-Haber Bilim Servisi